Gisteren hoorde ik een radioreclame van Volkswagen waarin werd gezegd: Zo komt de nieuwe Volkswagen Golf standaard met voetgangersherkenning. Het wekte irritatie op. Later dacht ik: waarom eigenlijk? Taalkundigen hebben allang aangetoond dat de invloed van het Engels op het Nederlands niet groter is dan die van andere talen in het verleden is geweest. Daarbij: taal verandert altijd, dat is juist een van de dingen die ik er zo leuk aan vind; dat het geen wiskunde is.
En toch. De eerste keer dat iets ‘laag in calorieën’ werd genoemd (dat was bij mijn weten Holy Soda van Sourcy), vond ik het net zo stom als nu nog steeds, met als grootste boosdoener van het moment Alpro Soya. Het lukt mij dus niet om me erbij neer te leggen dat het Engels deze invloed heeft op onze taal. Ik denk eindelijk te weten waar dat door komt.
Het gaat namelijk niet om woorden alleen. Ik vind het geen probleem dat er Engelse woorden in het Nederlands opduiken; alleen maar fijn als ze iets toevoegen en je kunt ze altijd nog ironisch gebruiken als blijkt dat ze geen fuck toevoegen. Een leenwoordentelling is dus niet voldoende om de invloed van het Engels duidelijk te maken. Waar ik me aan stoor, is dat zinnetjes, vaste uitdrukkingen en dergelijke uit het Engels worden overgenomen, letterlijk vertaald in het Nederlands. Zoals ‘komt standaard met voetgangersherkenning’. Wij zeggen dan toch ‘wordt standaard geleverd met voetgangersherkenning’ of ‘is standaard uitgerust met voetgangersherkenning’? Of wat te denken van het langzaamaan verdwijnen van onze fraaie overtreffende trap. Of van het gruwelijke ‘omvergeblazen’ (naar het Engelse ‘blew me away’), met als betekenis zoiets als ‘overdonderd’ of ‘verbluft’. Of van ‘controleren’ waar wordt bedoeld ‘de touwtjes in handen hebben’; ‘de media controleren’ betekent niet per se dat je nieuwsfeiten checkt, maar misschien wel dat je die zelf de wereld in helpt. Of van… ach, er zijn talloze voorbeelden, en ik kan het niet altijd laten om daar mijn beklag over te doen.
Dit type invloed van het Engels ervaar ik niet als een verrijking, maar als een verarming van het Nederlands. Het woord ‘overkomen’ bestond immers al, alleen niet in deze betekenis. Nee, hier had moeten staan: ‘Overwint Jessica haar zenuwen?’ Dat staat er echter niet, dus wie dit ziet, slaat mogelijk ergens een nieuwe betekenis op van ‘overkomen’, en het woord ‘overwinnen’ zakt een stukje weg. Natuurlijk zal het niet zo’n vaart lopen, het gaat geleidelijk. Zo wordt het Nederlands hoe langer hoe meer een vertaald Engels, zonder dat men het doorheeft. Het zijn toch Nederlandse woorden? Ja, maar dan wel Nederlandse woorden met een Engelse betekenis.
Ik kan niet eens met zekerheid zeggen of ik me niet soms schuldig maak aan dergelijke verengelsing (van het Nederlands) of vernederlandsing (van Engelse uitdrukkingen), hoe hard ik ook mijn best doe om het te voorkomen. Het Engels is tegenwoordig zo dominant dat ik me nauwelijks kan voorstellen dat ik er immuun voor ben. Het heeft wel iets ironisch. Waar dertig, twintig, misschien zelfs tien jaar geleden het Engels nog een taal was voor de elite, is het nu de taal van Jan Modaal, veel meer nog dan hij denkt. Goed gebruikt Nederlands, dat is pas elitair.